ปลาร้าอีสานพาสวบ ฝาแดง การทำปลาแดกหรือปลาร้า นอกจากจะเป็นศาสตร์แล้วยังเป็นศิลป์ เหมือนกับการทำอาหารชนิดอื่น ที่นอกจากจะมีวิธีทำที่แตกต่าง ยังมีรสมือที่แตกต่างกันออกไป นอกจากวิธีทำและรสมือที่แตกต่างแล้ว ลักษณะทางภูมิศาสตร์และวัตถุดิบที่มีตามลักษณะภูมิศาสตร์ในธรรมชาติที่ต่างกันย่อมทำให้ลักษณะและชนิดของปลาแดกแตกต่างกันออกไป
ปลาแดกจากลุ่มน้ำสงคราม ลุ่มน้ำโขง แตกต่างจากปลาแดกลุ่มน้ำชี ลุ่มน้ำมูล ในขณะที่ปลาร้าของที่ราบภาคกลางก็ต่างจาก”ฮ้า”ของภาคเหนือ และต่างจาก “บูดู”ของภาคใต้ แต่ที่กล่าวถึงมาทั้งหมดนั้นมันคือ”วัฒนธรรมและภูมิปัญญาปลาแดก” ที่แตกต่างคือ วัตถุดิบตามภูมิประเทศ และ วัฒนธรรมการกินที่มีรสมือหลากหลาย และมีลิ้นสัมผัสความคุ้นเคยที่แตกต่าง
ปลาร้า สับ อีสานของชาวบ้าน กับปลาชนิดหนึ่งเขาก็ทำแบบหนึ่ง กับวัตถุประสงค์การใช้แบบหนึ่งเขาก็ทำปลาแดกอีกแบบหนึ่ง ปลาร้าปลาซิวย่อมทำไม่เหมือนปลาร้าปลาช่อน ไม่เหมือนทำปลาร้าปลากระดี่ และปลาต่างชนิดย่อมทำให้เนื้อปลาร้านุ่มแข็งไม่เหมือนกัน และวัตถุประสงค์การทำปลาร้าเพื่อเป็นปลาร้าสำหรับต้มแกง กับทำปลาแดกต่วงสำหรับใส่ส้มตำ ทั้งกลิ่น ทั้งวัตถุดิบที่เอามาทำก็ไม่เหมือนกัน
วิธีทำปลาร้า
ส่วนผสม
- ปลาสด 5 กิโลกรัม
- เกลือ 1 กิโลกรัม
- ข้าวคั่ว 2 ถ้วย
- น้ำต้มแล้ว 3 ถ้วย
ขั้นตอนการทำปลาร้า
- คัดเลือกปลาที่มีขนาดพอเหมาะ
- นำมาล้างน้ำทำความสะอาดสิ่งที่อาจปนมากับตัวปลาก่อน
- หากเป็นปลามีเกล็ด ให้ขอดเกล็ดด้วยช้อนให้หมดก่อน หากเป็นปลามีก้านครีบแข็ง และยาว
- นำปลาที่ล้างแล้วใส่ชามหรือถัง พร้อมเติมเกลือ และข้าวคั่ว คลุกผสมกันให้ทั่ว
- นำส่วนผสมที่คลุกได้ที่แล้วเทใส่ถังหมักหรือไหหมัก ก่อนจะรัดปิดปากถังหรือไหให้แน่น พร้อมหมักทิ้งไว้ในร่มนาน 6-10 เดือน
วันนี้เราจึงแนะนำอาหารที่ทำจากน้ำปลาร้าที่อร่อยที่สุดมา 1 เมนูดังนี้
แจ่วปลาร้า
วัตถุดิบและเครื่องปรุง
- พริกหนุ่ม 10 เม็ก
- พริกจินดา 15 เม็ด
- หอมแดง 5 หัว
- กระเทียม 5 กลีบ
- มะเขือเทศ 4 ลูก
- น้ำปลาร้า 3 ช้อนโต๊ะ
- น้ำปลา 1 ช้อนโต๊ะ
- ชูรส 1/2 ช้อนชา
- มะนาว 1 ลูก
วิธีทำ
- เอาพริก กระเทียม หอมแดง มะเขือเทศใส่หม้อย่าง จนหอม หรือจะคั่วในกระทะก็ได้
- แกะเปลือกพริก มะเขือเทศออก เอาครกวาง ใส่เครื่องที่คั่วไว้ โขลกให้เข้ากัน
- ใส่น้ำปลา น้ำปลาร้า ชูรส มะนาว คนให้เข้ากัน ตักใส่ถ้วย